"Jakbyś kamień jadła" Wojciech Tochman

Rzadko oglądam telewizję. Nie, nie dlatego, że jestem ekologiem oszczędzającym odnawialne źródła energii albo dlatego, że brak telewizora jest teraz trendy. Po prostu mam dość własnych problemów, żeby jeszcze dodatkowo chcieć zostać zalanym całym błotem świata, podczas wgapiania się w pierwszy lepszy program informacyjny. Ale czasem nie da się uniknąć rzutu okiem i wtedy do gardła skaczą mi: głód w Korei Północnej, kolejna katastrofa lotnicza, kilka bezsensownych wojen i inne takie. Pyk w pilocika. Ucieczka. Czy to znaczy, że zachowuję się jak dziecko, które zasłaniając oczy myśli, że skryło się przed otaczającym je uniwersum? Być może. Czasem jednak mam ochotę pobawić się w świadomego pewnych wydarzeń dorosłego i choć wiem, że będzie ciężko, biorę do ręki książkę, której każda strona jest jak wrzód na du... A nie, nie. Co ważne i znaczące - na duszy.
Zatem przychodzi Tochman i wali na odlew. Z tej jaskini wydobyto pięćdziesiąt ciał, z tego rowu - dwieście. Ta kobieta była gwałcona przez pięciu żołdaków, tamta przez piętnastu, do niedawna, sąsiadów. Temu kazano zabić syna, tamtemu, odgryźć znajomemu jądra. Myślicie: “Dzicz!”, “Ta Afryka”, “Ech, czarne zaprzaństwo!”. Gówno! Koniec dwudziestego wieku, była Jugosławia, bez mała środek Europy. Rzut beretem stąd, o czym wiedzą ci, którzy drogę na chorwackie plaże pokonują jednym samochodowym skokiem. Powód? Ten co zwykle. Inna religia, ubiór, obyczaje czy kolor oczu. Hu kers? W końcu czym różniła się ta wojna od tysiąca innych? Co prawda: “Badanie DNA jest z pewnością czymś nowym w historii wojen. Tak jak body bags, komputery, Internet, skomputeryzowane chłodnie, wózki widłowe, brytfanny na kółkach.”. Ale: “Poza tym wszystko już było: obozy, baraki, selekcje, getta, kryjówki, ukrywanie prześladowanych, opaski na rękawach, sterty butów po zgładzonych, głód, szaber, pukanie do drzwi w nocy, zniknięcia sprzed domu, krew na ścianach, palenie domostw, palenie stodół z ludźmi w środku, pacyfikacje wsi, oblężone miasta, żywe tarcze, gwałty na kobietach wroga, zabijanie inteligencji w pierwszej kolejności, kolumny tułaczy, masowe egzekucje, masowe groby, ekshumacje masowych grobów, międzynarodowe trybunały, zaginieni bez wieści.”
I o tym wszystkim, w kontekście wojny w Bośni i Hercegowinie, autor pisze, oddając głos tamtejszym kobietom (mężczyźni i chłopcy najczęściej nie żyją), a ja zachęcam do posłuchania, bo warto sobie uświadomić, że ludzka głupota objawiająca się obłędną chęcią eksterminacji własnego gatunku, nie umarła wraz z końcem Auschwitz, ale żyje, czasem tuż obok i ma się całkiem dobrze.
Warto, po trzykroć, warto! Mógłbym co prawda zarzucić panu Wojciechowi delikatną jednostronność spojrzenia, ale w końcu z bilansu cywilnych strat jasno widać, kto w podnoszących się ze zgliszcz krajach, ma do opowiedzenia więcej wstrząsających, tragicznych, rodzinnych historii. Mógłbym też się skrzywić na kilka czy nawet kilkanaście powtórzonych wątków, ale po co, skoro tak naprawdę dzięki nim siła przekazu jest jeszcze, o ile to możliwe, większa. A ja już milczę, bo nawet pisać o tej książce jest cholernie trudno.