"Saturn" Jacek Dehnel

Choć jego “Lala” zrobiła na mnie onegdaj spore wrażenie (na tyle spore, że kiedyś do niej wrócę), to nie byłem do tej pory jakimś szczególnym fanem prozy pana Jacka Dehnela. Po lekturze “Saturna” obiecuję, że będę. Bo, rozpisana na trzy głosy, wariacja na temat życia, twórczości i stosunków rodzinnych w familii Goyów, to rzecz naprawdę dobra.
Na pierwszy plan wysuwa się Francisco ze swoim maczyzmem, z rozpasaniem seksualnym, z totalnym głodem życia, z którego pragnie czerpać i czerpie pełnymi garściami, nie zważając na krzywdy wyrządzane żonie i dziecku. Obsesyjnie ambitny, żądny sławy i splendoru, nieprzebierający w słowach, czynach i płciach, artysta opętany. Kto jeszcze? Szaleniec? Prostak? Biseksualny seksoholik? A może każdy z nich po trosze? Ech, można się krzywić na jego niewyparzoną gębę, na maniery, na małżeńskie zdrady i stosunek do najbliższych, ale przyznam szczerze, że kiedy zabrakło w “Saturnie” Franciszka, poczułem się tak, jakby ktoś wyciągnął wtyczkę z gniazdka. Bo, choć monologi syna i wnuka malarza również wciągają, to nie jest to już jednak to samo.
Właśnie. Syn i wnuk. Javier, żyjący w cieniu ojca i nie mogący z tego cienia wyjść, co wpędza go w depresję, zakończoną dopiero śmiercią tego ostatniego. I Mariano, który jest skórą i duszą zdjętą z dziadka, co powoduje, że kolejne dwa pokolenia Goyów nie będą się potrafiły ze sobą dogadać.
Jedyne co mógłbym książce zarzucić, to niekiedy dość wydumane interpretacje obrazów, o których mowa w książce. Poza tym, to proza bogata słowem, treścią i emocjami, które wyzwala w czytelniku. Eee, diabła tam, o kant potłuc to ostatnie zdanie. Dehnel pisze tak, że otwiera się “Saturna” i wchodzi w świat przedstawiony ustami mężczyzn z rodziny Goya. I ciupcia z Franciskiem, maluje z Javierem lub muzykuje z Marianitem. Żre z pierwszym bażanta, aż kawałki lecą na boki, cieszy się z wyzwolin drugiego i kibicuje mu przy każdym ruchu pędzla tworzącego “Czarne obrazy”. A trzeci, spytacie. Trzeci mnie jakoś mało obszedł.
Jak rzecz całą podsumować? Dla tych, którzy spodziewają się czegoś na kształt książek Irvinga Stone’a, “Saturn” może okazać się niestrawny. Nie jest to bowiem li tylko ubogacony literacko życiorys, ale próba sięgnięcia gdzieś głębiej. I to sięgnięcie wyszło autorowi, przynajmniej moim skromnym zdaniem, świetnie. I dobrze, że nie jestem telewizyjnym celebrytą, bo przyszłoby mi się pewnie ograniczyć do konstatacji, że książka jest po prostu zajebista.